Een SLAPP is niet zo gemakkelijk te onderkennen. De ware bedoeling van de eiser van de rechtsvordering of van degene die klacht indient of rechtstreeks dagvaardt is niet steeds meteen duidelijk en ook het beoordelen van de slaagkansen van de procedure of van de klacht is een moeilijke oefening.
De volgende criteria kunnen helpen om te beoordelen of het wel of niet om een SLAPP gaat.
1. Is de rechtsvordering of de klacht ingesteld door een private partij ?
De belangrijkste eigenschap die SLAPP's onderscheidt van traditionele vormen van censuur is dat ze worden aangespannen door private partijen in plaats van door overheidsactoren. Ook overheidsfunctionarissen kunnen echter in een private hoedanigheid handelen wanneer ze rechtszaken aanspannen of klacht indienen. Bovendien is het niet volledig uit te sluiten dat ook overheden zich aan SLAPPās bezondigen. Van een SLAPP kan ook sprake zijn als het openbaar ministerie opvolging geeft aan een klacht die uitgaat van private personen die dan zelf als burgerlijke partij optreden in een strafzaak. Het initiatief voor een SLAPP gaat meestal uit van een persoon, bedrijf of organisatie die over ruime financiĆ«le middelen beschikt.
2. Gaat het om een civiele vordering of betreft het een strafzaak?
Veelal gaat het om een rechtsvordering voor de burgerlijke rechtbank.
In veel Europese rechtsgebieden, en ook in Belgiƫ, is het echter mogelijk voor private partijen om hun critici strafrechtelijk te vervolgen of een aanklacht tegen hen in te dienen: met name in het geval van laster, eerroof of belediging of in geval van vermeende belaging ('stalking') is dit een krachtig wapen gebleken tegen publieke waakhonden.
Overigens kunnen SLAPPs ook via andere procedures gevoerd worden zoals bijvoorbeeld via kort geding of een klacht bij de Gegevensbeschermingsautoriteit.
3. Is de juridische actie gericht op handelingen van publieke participatie ?
Publieke participatie is een brede term die elke inspanning kan omvatten om betrokken te raken bij een kwestie van maatschappelijk of politiek belang: journalistiek, belangenbehartiging, klokkenluiden, vreedzaam protest of boycots, activisme, of je gewoon uitspreken tegen machtsmisbruik.
4. Is de rechtszaak aangespannen met het doel om publieke participatie het zwijgen op te leggen, te intimideren of te ontmoedigen ?
Een aantal elementen kunnen aanwijzingen geven over het ware doel van de rechtszaak. Dat doel kan mogelijk worden afgeleid uit de volgende vaststellingen:
- De rechtsmiddelen zijn ongewoon agressief of onevenredig.
- De eiser maakt gebruik van procedurele manoeuvres om de kosten op te drijven.
- De eiser maakt gebruik van economisch voordeel om druk uit te oefenen op de gedaagde.
- De rechtszaak is gericht tegen individuen in plaats van alleen de organisatie waarvoor ze werken.
- De aangevoerde argumenten zijn juridisch of feitelijk ongegrond.
- De eiser gebruikt de rechtszaak om critici van derden te intimideren en lastig te vallen.
- De rechtszaak staat niet op zich maar lijkt deel uit te maken van een bredere campagne om de gedaagde te pesten, te treiteren of te intimideren.
- De aanklager heeft een geschiedenis van SLAPP's of juridische intimidatie.
Veel van deze tactieken zijn gericht op het maximaliseren van het effect van de rechtszaak, namelijk het doelwit intimideren en lastigvallen. Door bijvoorbeeld de individuele journalist of activist aan te klagen, laat de indiener van een SLAPP de gedaagde geĆÆsoleerd en blootgesteld achter - wat de kans vergroot dat hij met succes wordt geĆÆntimideerd. Om dezelfde reden gaan SLAPP's vaak gepaard met eisen voor buitensporig hoge schadevergoedingen, die berekend zijn om de gedaagde te intimideren in plaats van om de vermeende schade accuraat weer te geven.