SLAPP staat voor Strategic Lawsuit Against Public Participation en duidt op misbruik van rechtsprocedure om 'publieke waakhonden' (journalisten, academici, ngo's, mensenrechtenverdedigers, milieuorganisaties, burgerinitiatieven...) te intimideren of het zwijgen op te leggen. Het gaat om een onrustwekkend fenomeen vermits het doel van de 'slapper' erin bestaat het publieke debat in de kiem te smoren, via het misbruiken van het justitieapparaat.

Het gaat meestal om (het dreigen met) civiele rechtszaken die worden aangespannen door kapitaalkrachtige of invloedrijke individuen of bedrijven, waarbij wordt aangevoerd dat een bepaalde publicatie, reportage, brochure, pamflet of website een foutieve of lasterlijke inhoud bevat. Via de rechtbank wordt dan gevorderd om ofwel die inhoud te verwijderen of aan te passen, ofwel (en soms in combinatie) wordt een (forse) schadevergoeding gevorderd wegens reputatieschade. Soms gaat het ook om (het dreigen met) klachten of rechtstreekse dagvaarding voor de strafrechtbank, bijvoorbeeld wegens laster, belaging of strafbare inbreuk op de privacywetgeving. Dergelijke acties zijn vaak bedoeld om kritische (onderzoeks)journalistiek of campagnes van ngo's of burgerinitiatieven te intimideren. De eisers in dit soort zaken hebben geen valabel perspectief om de rechtszaak te kunnen winnen, maar willen vooral hun critici via deze SLAPP's lastig vallen en afschrikken door het vooruitzicht van hoge juridische kosten en een aanslepende rechtsprocedure. In sommige gevallen volstaat de dreiging om zo'n rechtszaak aan te spannen, bijvoorbeeld via een brief van een advocatenkantoor, om het gewenste effect te bereiken.

De Commissaris voor de Rechten van de Mens van de Raad van Europa (Dunja Mijatovic, "Time to take actions against SLAPPs", 27 oktober 2020) omschreef het probleem met SLAPP's kernachtig als volgt:

"SLAPPs: lawsuits with an intimidating effect

The Annual Report of the Council of Europe Platform to promote the protection of journalism and safety of journalists highlights groundless legal actions by powerful individuals or companies that seek to intimidate journalists into abandoning their investigations. In some cases, the threat of bringing such a suit, including through letters sent by powerful law firms, was enough to bring about the desired effect of halting journalistic investigation and reporting.

This problem goes beyond the press. Public watchdogs in general are affected. Activists, NGOs, academics, human rights defenders, indeed all those who speak out in the public interest and hold the powerful to account might be targeted. SLAPPs are typically disguised as civil or criminal claims such as defamation or libel and have several common features.

First, they are purely vexatious in nature. The aim is not to win the case but to divert time and energy, as a tactic to stifle legitimate criticism. Litigants are usually more interested in the litigation process itself than the outcome of the case. The aim of distracting or intimidating is often achieved by rendering the legal proceedings expensive and time-consuming. Demands for damages are often exaggerated.

Another common quality of a SLAPP is the power imbalance between the plaintiff and the defendant. Private companies or powerful people usually target individuals, alongside the organisations they belong to or work for, as an attempt to intimidate and silence critical voices, based purely on the financial strength of the complainant."

In een arrest van 15 maart 2022 in de zaak OOO Memo t. Rusland is door het Europees Mensenrechtenhof gewezen op het gevaar van SLAPPs voor de democratie. Het EHRM maakte melding van "the growing awareness of the risks that court proceedings instituted with a view to limiting public participation bring for democracy". 

Zie ook: